Llysiau o Gymru ar gyfer ysgolion Cymru
Mae Synnwyr Bwyd Cymru yn arwain ar gynllun peilot i ddatblygu cadwyni cyflenwi agroecolegol lleol newydd mewn ysgolion – gan ganolbwyntio’n benodol ar lysiau. Mae cynllun peilot Llysiau o Gymru ar gyfer ysgolion Cymru yn cael ei gefnogi gan gyllid Economi Sylfaenol Llywodraeth Cymru ac mae partneriaid allweddol yn cynnwys Partneriaethau Bwyd, Awdurdodau Lleol a Byrddau Iechyd ardaloedd Caerdydd, Sir Gaerfyrddin a Sir Fynwy ynghyd â’r cyfanwerthwr, Castell Howell, nifer o dyfwyr brwdfrydig ac adran Arddwriaeth Cyswllt Ffermio.
Dechreuodd y peilot presennol hwn ym mis Ebrill 2023 a bydd yn parhau tan wanwyn 2024. Mae’n adeiladu ar ganfyddiadau’r ‘peilot courgette’ a ddatblygw
yd gan Synnwyr Bwyd Cymru o ganlyniad i adduned Pys Plîs Castell Howell i gynyddu’r nifer o lysiau lleol sy’n mynd i mewn ysgolion. Bu’r peilot courgette yn gweithio gyda thyfwyr agroecolegol a oedd yn cyflenwi ysgolion cynradd Caerdydd drwy Castell Howell gan hefyd weithio gyda’r timau arlwyo lleol a Bwyd Caerdydd (partneriaeth bwyd Caerdydd) er mwyn integreddio gweithgareddau llysiau yn ogystal ag ymweliadau fferm.
Bydd astudiaeth beilot Llysiau o Gymru ar gyfer ysgolion Cymru yn ein galluogi i brofi’r cwestiynau canlynol:
- A fedrwch chi ailadrodd y model “courgette” mewn ardaloedd awdurdodau lleol eraill ac yn ystod tymor yr ysgol?
- Sut y gellid trefnu cadwyn gyflenwi llysiau agroecolegol Cymru ar draws daearyddiaethau?
- A yw’r Cynllun Buddsoddi mewn Cadwyni Cyflenwi Cynaliadwy (bwlch pris rhwng organig confensiynol a lleol) yn hyfyw a/neu a oes mecanweithiau ariannol eraill i bontio’r bwlch?
- Beth yw’r goblygiadau i Safonau Bwyd ysgolion ac addysg bwyd mewn ysgolion?
Yn ystod y peilot, bydd Synnwyr Bwyd Cymru a thîm y prosiect hefyd yn:
- treialu a datblygu mecanwaith ar gyfer cyflenwi cynnyrch a dyfir mewn modd agro-ecolegol Cymreig (Organig neu wedi’i drawsnewid yn Organig) i ysgolion trwy’r cyfanwerthwr Castell Howell
- edrych i ddatblygu llwybrau amgen i’r farchnad a datblygu cynnyrch newydd ar gyfer cynnyrch lleol (trwy gyllid Cefnogi Cwmnïau Lleol Llywodraeth Cymru)
- gweithio ar safonau Archwilio pwrpasol i alluogi tyfwyr ar raddfa fach i gyflenwi i’r sector cyhoeddus
- datblygu ac ehangu cadwyn gyflenwi’r tyfwyr o 1 yn y peilot courgette, i 3 ar gyfer Bwyd a Hwyl 2023, i 5 ar gyfer tymor yr hydref 2023 – ac yn edrych i gynnwys mwy yn y dyfodol, yn amodol ar barhad y peilot
- profi ymweliadau fferm ysgol a sefydlu unrhyw rwystrau i ysgolion a thyfwyr
- datblygu gweithgareddau llysiau yn ymwneud â llysiau tymhorol Cymreig gan gysylltu fferm i ysgol ac ysgol i gartref.
- archwilio model economaidd gan gynnwys elw cymdeithasol ar fuddsoddiad
Mae adroddiad o ganfyddiadau terfynol y prosiect yn debygol o gael ei gyhoeddi yn ystod Gwanwyn 2024 ond yn y cyfamser rydym yn bwriadu parhau i adeiladu ar y cynnydd hyd yma gan ddechrau cynllunio ym mis Tachwedd ar gyfer tymor tyfu 2024.
Os hoffech ddysgu mwy am y prosiect mwy neu os hoffech gael mwy o wybodaeth am sut i gymryd rhan, e-bostiwch foodsensewales@wales.nhs.uk